نحوه استفاده از نرم افزارهای تحلیل داده های کیفی

 تحلیل داده های کیفی به اطلاعاتی گفته می‌شود که عدد و ارقام در آن موجود نمی باشد و هر چیزی که در آن وجود دارد مطالب، نماد ها، جملات و همچنین تصاویر می باشد.  تحلیل داده های کیفی معمولاً به وسیله مصاحبه های عمیق جمع آوری تصاویر صورت می گیرد.  برای پژوهش کیفی که از شیوه های مثل مصاحبه های عمیق و گروه‌های کانونی،  تجزیه محتوای پژوهش کیفی،  تجزیه گفت و گوها و محتوای کتاب ها،  فیلم ها استفاده می شود باید از نرم افزار تحلیل داده های کیفی بهره گیری کرد.

نرم افزار هایی که در تحلیل داده های کیفی از آن استفاده می شود شامل نرم افزار هایNVivo ، AtlasTi ، MAXQDA می باشد. موسسه ترسیم دانش قصد دارد با استفاده از این مقاله دانشجویان را با انواع نرم افزارها در پژوهش کیفی آشنا کند.

تعریف نرم افزارMAXQDA در پژوهش کیفی

نرم افزار MAXQDA در پژوهش کیفی  جزوه ایده آل ترین نرم افزار برای تحلیل داده های کیفی و نظریه پردازی محسوب می شود. مهم ترین خصوصیات این نرم افزار در پژوهش کیفی شامل:  پر اهمیت بودن در پشتیبانی و سازگاری با زبان های مختلف دنیا و همچنین زبان فارسی می باشد.

 این نرم افزار دارای نوار ابزار های مختلفی در پژوهش کیفی می باشد. بعد از نصب آن نرم افزار و باز کردن، نوار ابزار های استاندارد و کدگذاری شده را مشاهده می کنید. برای مشاهده سایر نوار ابزارها باید آن را در سربرگToolbars  به فعال کردن بپردازید. این نوار ابزارها شامل موارد زیر می شود:

– نوار ابزارهای استاندارد و کدگذاری شده

–  نوار ابزارهای کار ویژه بصری

–  نوار ابزار هایی با کدگذاری رنگی

–  نوار ابزارهایی جهت انتخاب زبان ارتباط میان کاربری نرم افزار

–  نوار ابزار های مکس اکتیو

–  نوار ابزار های پیمایش اسناد

شرح نرم افزار NVivo در پژوهش کیفی

 نرم افزار NVivo  معمولاً برای متن تحلیل داده های کیفی در پژوهش کیفی مورد استفاده قرار می گیرد.  بدین صورت که اطلاعات وارد این نرم افزار خواهد شد و بعد از آن مطالب کد‌گذاری می‌شوند و در آخر از نرم‌افزار برای ارزیابی شرکت‌ها و ارتباط آنها با ویژگی های اشخاص شرکت کننده بهره گیری می شود.  توانایی نظم دهی داده ها و بررسی کلمات در کلیه اطلاعات موجود کمک فراوانی به پژوهش کیفی می کند.  علاوه بر این امکاناتی جهت مدلسازی و نمایش آن با شکل های هندسی هم  موجود می باشد.  این نرم‌افزار در پژوهش کیفی دارای قسمت‌های مختلفی می باشند که می توان به موارد زیر اشاره داشت:

– قسمت Source در نرم افزار:  این قسمت در پژوهش کیفی به فایل های حاوی اطلاعات اشاره دارد که مانند مطالب استفاده شده در یک مصاحبه می باشد.  این بخش می‌تواند وارد نرم افزار شود و یا به شکل مستقل از آن استفاده کرد‌.

– قسمت Case :  معمولا به هر شخص شرکت کننده در پژوهش کیفی اشاره دارد.

قسمت casebook :  این بخش شامل جدولی می باشد که تمام کیس ها و خصوصیات آن به نمایش گذاشته می‌شود و برای ارزیابی و اکتشافات مطلوب می باشد.

قسمت Node:  این بخش کد یا ویژگی می باشد که به یک قسمت از مطلب نسبت داده می شود.  بر اساس فلسفه انتخاب شده نوع کدگذاری دارای فرق می باشد. به طور مثال در grounded theory  در آغاز کار کدگذاری آزاد صورت می گیرد.

 قسمت ralationship : این قسمت نشانگر رابطه میان دو چیز می باشد و برای مدل سازی و به تصویر کشیدن ایده مطلوب می باشد.

قسمت attribute : این قسمت جزو ویژگی‌های یک کیس محسوب می شود. کد ها مربوط به یک منبع source می باشند  و به اشخاص ربطی ندارند.  پس اگر ضرورت دارد که  ویژگی های یک شخص مشخص شود باید با به وجود آوردن این قسمت این کار را انجام داد.  برای ترسیم نمودار و سایر موارد الزامی می باشد که attribute  به درستی شرح داده شود.  برای این کار بهتر می باشد که هر کدام از گزینه ها به شکل جداگانه به صورت «دارد یا ندارد» شرح داده شود،  به این صورت که یک خصوصیات  یا صفت گزینه‌های مختلف داشته باشد.  به دلیل اینکه در این گونه موارد مشکل برای یک شخص  هنگامی که چند گزینه دارد به وجود نمی آید و مقایسه اشخاص به راحتی صورت می گیرد.

قسمت matrix :  برای ارزیابی تعداد عوامل در یک جدول که از گزینه‌های متعدد تشکیل شده است بهره گیری می شود.  به طور مثال جدولی که  یک قسمت از ستون آن از سطح های متعدد و مقدار تحصیلات ایجاد شده و ردیف های آن از سطح های متعدد گروه‌های سنی تشکیل شده است.  این قسمت حاصل جدولی می باشد که برای ما بیان می کند  در هر سلول چند نفر وجود دارد.

قسمت Query :  این قسمت برای بررسی تعداد عوامل بخصوص یک چیز یا کشف کلمات مورد نظر کاربرد دارد.

قسمت Annotation : این قسمت برای یادداشت برداری کاربرد دارد.

قسمت set در پژوهش کیفی: این قسمت شامل مجموعه‌ای از نرم افزار NVivo می باشد  به نوعی با یکدیگر در ارتباط هستند.

نحوه استفاده از نرم افزار ATLAS TI در پژوهش کیفی

 این نرم افزار جزو یکی دیگر از پر اهمیت ترین و مشهورترین نرم افزار جهت تحلیل داده های کیفی محسوب می شود که امکان وارد کردن اطلاعات کیفی به زبان‌ فارسی و تجزیه آنها در این نرم افزار صورت می گیرد.  برای تحلیل داده های کیفی حاصل از شیوه های پژوهش کیفی مانند: مصاحبه عمیق و گروه‌های متمرکز ، تجزیه محتوای کیفی، تجزیه گفتمان رسانه ای مانند کتاب، عکس، فیلم، روزنامه و غیره را می توان از این نرم افزار به خوبی  استفاده کرد.

یکی از فواید پر اهمیت این نرم افزار نسبت به سایر نرم افزارهای مشابه آن ساده بودن فضا و آسان بودن کار با این نرم افزار می باشد. همچنین این نرم افزار انواع ابزارهای پیشرفته برای انجام وظایف خود در رابطه با هر عملکرد سیستماتیک به اطلاعات نرم افزار را فراهم می کند.  خصوصیات این نرم افزار در تحلیل داده های کیفی باعث شده تا جزوه یکی از مهم ترین و قوی ترین ابزارهای تجزیه محسوب شود که این خصوصیات شامل موارد زیر می شود:

–  واسط کاربر در تحلیل داده های کیفی:  واسطه بصری، منبع داده ها در قسمت چپ صفحه نمایش داده می شود در صورتی که قسمت های معین شده کد ها در رابطه با داده ها در قسمت راست صفحه نمایش داده می شوند.

 توانایی بهره‌گیری فراوان:  کلیه این نرم افزار به وسیله منو Toolbars، منوهای مطالب و همچنین صفحه کلید در دسترس هستند.

 قابلیت دسترسی پیدا کردن سریع:  کلیه انواع و اقسام اشیا به وسیله کمبو باکس ها در دسترس می باشند.

 کاربرد های چندگانه: در نرم افزار ATLAS TI  این امکان موجود می باشد که هر ترکیبی در توابع  به‌طور همزمان با یکدیگر باز شوند.

 کنترل تحلیل داده های کیفی:  حمایت از انواع و اقسام فرمت های فراوان که می توان به متنی، صوتی، ویدیویی و غیره اشاره داشت.

 کنترل فایل های داده های هوشمند:  این قسمت شامل: منبع های داده‌های قابل ویرایش، دارای سیستم های چند زبانه، نظم دهی و توانایی بهره گیری از آنها، کدگذاری کردن، یادداشت برداری و عقاید می باشد.

 تجسم کردن در تحلیل داده های کیفی:  تجسم و تصور کلیه فعالیت ها، مجموعه ای از اشیا ها( اسناد، کدگذاری، یادداشت ‌برداری، آیکون های نماهای سایر شبکه ها) و رابطه میان آنها با یکدیگر می تواند به شکل گرافیکی ظاهر شوند.

 – بررسی و جستجو در پایگاه های اطلاعاتی جهت تحلیل داده های کیفی

–  کار گروهی، کنترل پروژه و تحقیق

–  انواع و اقسام خروجی و فرمت ها