تحلیل داده های کیفی تم یا مضامین

 یکی از شیوه‌های تحلیل داده های کیفی شیوه تحلیل تم یا مضامین می باشد. موسسه ترسیم دانش با استفاده از این مقاله قصد دارد تا به معرفی تحلیل تم و  مراحل آن بپردازد.

 تحلیل تم شیوه ای برای مشخص کردن تجزیه و بازگو کردن الگو های موجود در درون اطلاعات می باشد. این شیوه به اطلاعات نظم می دهد و در قالب جزئیات آن را شرح می دهد علاوه بر این می‌تواند جنبه های متعدد موضوع تحقیق را توصیف کند.

 عملکرد پژوهش کیفی بسیار مختلف و پیچیده و ظریف می باشد و تحلیل تم باید به عنوان یک شیوه اساسی برای تحلیل داده های کیفی استفاده شود.  تحلیل تم اولین شیوه در تحلیل داده های کیفی محسوب می‌شوند که پژوهشگران باید آن را آموزش ببیند. به دلیل این که این شیوه توانایی های اصلی که برای اجرای سایر شیوه های دیگر تحلیل داده های کیفی الزامی می باشد را ارائه می دهد.

 مراحل تحلیل داده های کیفی با بهره گیری از شیوه تحلیل تم

 تحلیل تم هنگامی آغاز می شود که پژوهشگر الگوهای معنی و موضوعاتی که دارای جذابیت هستند را مد نظر قرار دهند. این تحلیل شامل یک رفت و برگشت میان اطلاعات و خلاصه مطالب کدگذاری شده و تجزیه اطلاعاتی می باشد که ایجاد می شود.

نگارش تحلیل پژوهش کیفی از همان ابتدای مرحله آغاز می‌شود.  به شکل کلی شیوه و راه بخصوصی برای آغاز مطالعه در رابطه با تحلیل تم موجود نمی باشد.  تحلیل تم عملکردی می باشد که در آن حرکت به سمت عقب و جلو را در میان مراحل اطلاعات و خلاصه نویسی را ایجاد می کند. علاوه بر این این تحلیل عملکردی می باشد که در طول زمان صورت می گیرد.  تحلیل تم دارای شش مرحله می باشد که می‌توان به عوامل زیر اشاره داشت:

مرحله اول: آشنایی پیدا کردن با تحلیل داده های کیفی

 برای آشنایی پیدا کردن پژوهشگر با عمق محتوای اطلاعات الزامی می باشد که خود را در آن تا اندازه ای غوطه ور سازد.  غوطه ور شدن در اطلاعات شامل بازخوانی دائم اطلاعات و مطالعه کردن اطلاعات به شکل فعال به این معنا که به دنبال بررسی معانی و الگوها باشید.

 مرحله دوم:  قراردادن کد های اولیه

 مرحله قرار دادن کد های اولیه هنگامی آغاز می شود که پژوهشگر اطلاعات را مطالعه کرده و با آنها آشنایی کافی دارد. کدهای اولیه خصوصیات اطلاعات را معرفی می کنند که از نظر علمی دارای جذابیت می باشد. اطلاعات کدگذاری شده با تحلیل تم ها تفاوت دارد.

 کدگذاری کردن را می‌توان از طریق دستی یا نرم افزار انجام داد.  اگر کد گذاری از طریق شیوه دستی صورت گیرد می توان اطلاعات را از طریق نوشتن یادداشت بر روی مطالبی که تجزیه و تحلیل می شود یا با  رنگی کردن به وسیله مداد انجام داد.  نکته پر اهمیت در این قسمت این می باشد که تمامی چکیده اطلاعات کدگذاری شده در قالب هر کد سازماندهی می شوند.

مرحله سوم: بررسی و جستجوی تم ها

 بررسی و جستجوی تم ها شامل طبقه‌بندی کد های متعدد در قالب تم‌های بالقوه، سازماندهی کردن کلیه چکیده‌ای از اطلاعات کدگذاری شده در قالب تم های معین شده می باشد. در حقیقت پژوهشگر تحلیل و تجزیه کدهای خود را آغاز کرده و تصمیم می گیرد  که به چه صورت می توان کد های متعدد را برای ایجاد یک تم کلی ترکیب کند.

مرحله چهارم: بازبینی کردن تم ها

 مرحله بازبینی تم ها هنگامی آغاز می‌شود که پژوهشگر مجموعه‌ای از تم ها را به وجود آورده و آنها را مورد بازبینی قرار می دهد این مرحله دارای دو مرحله بازبینی و تسویه تم ها می باشد. در مرحله اول بازبینی در قسمت خلاصه های کدگذاری شده می باشد. در مرحله دوم اعتبار تم ها با مجموعه از اطلاعات در نظر گرفته می شود.

 اگر مرحله تم به خوبی صورت گیرد آنگاه می توان به مراحل بعدی راه پیدا کرد. ولی چنانچه مرحله تم به خوبی با مجموعه اطلاعات تطابق نداشته باشد پژوهشگر باید به قبل برگردد و کدگذاری خود را تا هنگامی که یک نقشه ایده آل ایجاد شود ادامه دهد.  پژوهشگر در این مرحله باید اطلاعات کافی در رابطه با تم های متعدد در پژوهش کیفی به دست آورد و همچنین از نحوه تناسب آنها با یکدیگر اطلاع داشته باشند.

مرحله پنجم: شرح و  نحوه نامگذاری تم ها

 مرحله شرح و نحوه نامگذاری تم ها در پژوهش کیفی زمانی آغاز می شود که یک نقشه ایده آل از تم ها موجود باشد.  پژوهشگر در این مرحله تم هایی را که برای تجزیه و تحلیل داده های کیفی فراهم کرده است شرح می دهد و مورد بازبینی مجدد قرار می‌دهد بعد از آن اطلاعات داخل آنها را تجزیه و تحلیل می‌کند.  از طریق شرح و بازبینی کردن خصوصیات آن چیزی که یک تم در رابطه با آن گفت و گو می کند معین شده و مشخص می شود که هر تم کدام جنبه از اطلاعات را شامل می شود.

مرحله ششم:  تهیه کردن گزارش جهت پژوهش کیفی

 مرحله تهیه کردن گزارش جهت پژوهش کیفی زمانی آغاز می‌شود که پژوهشگر مجموعه‌ای از تم های به روز را در اختیار داشته باشد. این مرحله شامل تجزیه و تحلیل داده های کیفی پایانی و نگارش گزارش می باشد.

معیارهای قابل اعتماد روایی و پایایی در پژوهش کیفی

 معیارهای قابل اعتماد روایی و پایایی در پژوهش کیفی جزو ملاک هایی می‌باشند که برای بررسی کیفیت پژوهش کیفی در پارادایم پژوهش بهره گیری می شود.  مانند یک شیوه تفسیری تحلیل داده های کیفی از سنت اثبات گرایانه در فرضیات اصلی هدف پژوهش و عملکردهای استدلالی دارای تفاوت می باشد.  پس موجب به وجود آمدن ملاک نامطلوب برای قضاوت نتیجه پژوهش کیفی می شود.

برای نظم دهی به این فضا پژوهشگران چهار عوامل را برای بررسی کار پژوهشی تفسیری به وجود آورده اند که شامل:  اعتبار پذیری، انتقال پذیری،  قابلیت و توانایی اطمینان و تایید پذیری می باشد.

 قابلیت اطمینان و اعتبار به ساختارهای دنیای اجتماعی و بهبود بخشیدن به اعتبار در نتایج پژوهش کیفی کمک می کند.  تماس داشتن طولانی مدت با فضای پرورش،  ارزیابی از زوایای متعدد،  تجزیه عوامل منفی،  ارزیابی کردن تفاسیری در برابر اطلاعات خام،  داشتن تبادل نظر مدیریت از طرف اعضای گروه،  جزو عوامل پر اهمیت برای ارتقاء اعتبار تحلیل داده های کیفی محسوب می شود.

البته باید به این نکته توجه داشت که این عوامل علاوه بر اینکه احتیاج به طراحی استراتژی گردآوری داده‌ها که توانایی درخواست مطلوب عرضه ها را دارند بلکه احتیاج به طراحی عملکردهای واضح و روشن برای کدگذاری کردن و شرح نتایجی از اطلاعات خام می باشد.

 علم و دانش در کدگذاری و شفاف سازی رویکردهای کدگذاری یک امر ضروری در پژوهش کیفی محسوب می شود. همچنین این عوامل برای آماده ساختن کدگذاری به وسیله یک برنامه آموزشی دارای فواید بسیاری می باشد.

 تکنیک پر اهمیت برای ایجاد قابلیت اطمینان و اعتبار به وسیله عملکرد ها و نتیجه گیری پژوهش های کیفی می باشد. اعتبار و اطمینان از طریق ارزیابی کردن ثبات عملکردهای مطالعه و قابلیت دریافت تاییدیه از طریق سنجیدن انسجام داخلی و درونی پژوهش کیفی یعنی  اطلاعات،  پیگیری و یافته ها،  توضیحات و پیشنهادات انجام می شود.

عواملی که می توانند در این رسیدگی‌ها جهت تحلیل داده های کیفی مورد بهره گیری قرار گیرد مانند:  اطلاعات خام، یادداشت نکته های پر اهمیت و تئوری،  راهنمایی کد گذاری و غیره می باشد‌. عملکرد رسیدگی دارای پنج مرحله می باشد که شامل: پیش ثبت، مشخص کردن مهارت های رسیدگی، به توافق رسیدن رسمی، اعتماد پذیری و مذاکرات می باشد.